Nội dung chính
Theo Liên hợp quốc (United Nations – UN), Người cao tuổi được tính từ 60 tuổi trở lên. Lão hóa ở người cao tuổi liên quan chủ yếu đến giảm lưu lượng máu tuần hoàn đến các cơ quan, dẫn đến giảm dần nuôi dưỡng các cơ quan trong cơ thể và đó chính là khởi nguồn của bệnh tật do tuổi tác.
Những thay đổi về mặt sinh lý ở người cao tuổi làm ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc:
| Cơ quan | Thay đổi sinh lý | Hậu quả | Lưu ý |
| Tuyến giáp, tuyến tuỵ, tuyến sinh dục…. | Suy giảm hoạt động | Suy giáp, đái tháo đường, xốp xương… | |
| Não, tim, phổi | Suy giảm hoạt động | Giảm khả năng nhận thức, giảm trí nhớ | Theo dõi chặc chẽ người bệnh trong quá trình dùng thuốc |
| Gan | -Khối lượng gan và lưu lượng máu qua gan giảm. -Chức năng gan suy giảm – Số lượng và hoạt tính của enzym chuyển hóa thuốc ở gan giảm | Làm cho một số thuốc bị chuyển hóa qua gan sẽ chậm thải trừ, dẫn đến tích lũy và tăng nguy cơ ngộ độc do quá liều. Hoặc có thể tăng sinh khả dụng với những thuốc có giảm chuyển hóa qua gan lần đầu | Thuốc chuyển hóa nhiều qua gan khi dùng cho người cao tuổi nên giảm 1/2 đến 1/3 liều và phải theo dõi chặt chẽ đáp ứng trong quá trình điều trị. |
| Thận | Chức năng suy giảm kết hợp với giảm sút khối lượng thận, giảm dòng máu qua thận | Làm giảm độ thanh thải của nhiều thuốc do vậy làm tăng khả năng tích lũy thuốc trong cơ thể | Lưu ý với những thuốc bài xuất trên 60% ở dạng nguyên vẹn qua thận và có độc tính cao. Phải hiệu chỉnh lại liều dùng của nhiều thuốc khi sử dụng ở người cao tuổi |
| Tỉ lệ Nước/Lipid trong cơ thể | Thay đổi | Làm thay đổi thể tích phân bố của nhiều thuốc trong cơ thể | Lưu ý các thuốc: Digoxin, Aminoglycozid |
| Protein huyết tương | Giảm | Tăng nồng độ ở dạng tự do của những thuốc liên kết mạnh với protein huyết tương | Lưu ý các thuốc chống đông, hạ đường huyết, NSAIDs |
| Receptor ở nhiều cơ quan đích | Có sự thay đổi số lượng và mức độ đáp ứng | Thay đổi về dược lực học của thuốc | Theo dõi chặc chẽ trong quá trình dùng thuốc |
| Cơ chế điều hòa thể dịch | Bị suy giảm theo tuổi tác | Làm thay đổi về kiểu và cường độ đáp ứng của thuốc tùy vào từng cá thể | Theo dõi chặc chẽ trong quá trình dùng thuốc |
| Khả năng giữ thăng bằng của cơ thể | Giảm | Làm tăng tỉ lệ ngã ở người cao tuổi khi dùng một số thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương | Lưu ý khi dùng thuốc ngủ, an thần |
| Khả năng điều hòa thân nhiệt | Giảm | Hạ nhiệt bất thường có thể gặp khi dùng một số thuốc | Lưu ý thuốc an thần gây ngủ, các thuốc chống trầm cảm ba vòng, các chế phẩm thuốc phiện và rượu. |
| Nhu động dạ dày – ruột | Giảm | Một só thuốc có thể gây táo bón hoặc tắc ruột ở người cao tuổi | Lưu ý các thuốc kháng cholinergic, các opiat, thuốc chống trầm cảm ba vòng và kháng histamin |
| Tình trạng đa bệnh lý | Người bệnh dùng đồng thời nhiều thuốc | Tăng nguy cơ tương tác thuốc và tác dụng không mong muốn của thuốc | Giám sát chặc chẽ người bệnh trong quá trình điều trị |
Nguyên tắc kê đơn ở người cao tuổi:
Để bảo đảm an toàn cho sử dụng thuốc ở người cao tuổi, cần tuân thủ các nguyên tắc kê đơn sau đây:
| Nội dung | Lưu ý |
| Chọn thuốc | Khai thác kỹ tiền sử bệnh lý và lịch sử dùng thuốc của người bệnhNên chọn phác đồ đơn giản với những thuốc có chỉ định rõ ràng và người bệnh dễ dàng tuân thủ, tốt nhất nên sử dụng 1 – 2 lần / ngày. Nên tránh các thuốc có nguy cơ gây tương tác thuốc cao khi phải sử dụng nhiều thuốc hoặc trên người bệnh có bệnh mạn tính (hen, tăng huyết áp, đái tháo đường…). Hạn chế số thuốc trong mỗi đợt điều trị. |
| Dạng thuốc | Các dạng thuốc lỏng phù hợp vì dễ nuốt và tránh được hiện tượng đọng thuốc tại thực quản gây loét hoặc nghẹn |
| Liều lượng thuốc | Nên khởi đầu bằng những liều thấp và tăng dần theo đáp ứng của cá thể. Một số thuốc phải hiệu chỉnh liều theo chức năng gan – thận của người bệnh. |
| Theo dõi điều trị | Phải có kế hoạch khám định kỳ để điều chỉnh lại thuốc và liều lượng. Phải lưu ý thời hạn một đợt điều trị để tránh kéo dài không cần thiết |
| Hướng dẫn sử dụng thuốc | Phải hướng dẫn người bệnh hiểu rõ tác dụng của mỗi thuốc trong đơn để người bệnh tự giác tuân thủ điều trị.Luôn nhắc người bệnh uống nhiều nước khi dùng thuốc và không được uống nhiều viên đồng thời để tránh nghẹn. Cần dặn người bệnh cách xử trí khi hết thuốc, vứt bỏ các thuốc không được kê đơn tiếp nữa hoặc những thuốc đã hết hạn sử dụng. |
Bình luận